Onderzoekspagina's / Researchpages

Beste mensen,

Inmiddels ben ik weer gezond en wel teruggekeerd uit
Marokko. In mijn eerste marokko-verslagje schreef ik dat ik in Nador een
schooltje ging bezoeken. Nou dit heb ik gedaan en ben vervolgens vier dagen op
een rij daar geweest. Ik heb met een stuk of 30 leerlingen gesproken en met vijf
docenten. Bij één van de docenten ben ik een dag te gast geweest bij hem en zijn
gezin en heb daar ook overnacht. Dit was misschien wel het meest interessante
deel van de reis aangezien de aanslag in Casablanca nog wel vers in het geheugen
lag maar de mensen toch makkelijker over religie en fundamentalisme praatten dan
daarvoor in Al Hoceima. Het niveau van de school die ik bezocht heb (een
privé-school) was niet geweldig hoog en dat van de lycee's (voortgezet
onderwijs) evenmin. Het grote voordeel van de privé-school was dat ze in ieder
geval iets van een beroepsopleiding kregen. Het nadeel voor alle jongeren is,
dat ze na hun opleiding moeilijk een baan kunnen vinden. Áls ze er een vinden,
verdienen ze weer niet genoeg om een gezin van te kunnen onderhouden. Zie daar
één van de belangrijkste redenen waarom ze naar Europa willen. Twee andere
redenen zijn het beeld van Europa als paradijs en de politieke situatie in het
Noorden (waar Nador en Al Hoceima liggen en waar de meeste migranten in
Nederland vandaan komen). Veel jongeren zien Europa als een gebied waar mensen
altijd wel geld hebben, zelfs al gaat het slecht (en in vergelijking met Marokko
is dat eigenlijk ook wel zo) en waar ze niet gehinderd worden door zaken als
corruptie en vriendjespolitiek. Zeker de jongeren in het Noorden hebben veel
kritiek op de regering die ze eigenlijk beschouwen als een regering van en voor
Arabieren (de meesten mensen in het noorden zijn Rifberbers) en vinden dat hun
regio schromelijk genegeerd wordt. Dit is waarschijnlijk ook de reden waarom de
islamisten hier zoveel aanhang hebben. Ik heb in Oujda (tegen de Algerijnse
grens) en in Nador met twee mensen gesproken die lid zijn van één van de
islamistische bewegingen: Wa'Adl Ihsan. Vrijwel alle islamistische bewegingen
(op enkele kleine sektarische bewegingen na) zijn hier te beschouwen als
bewegingen die streven naar een spirituele vernieuwing en sociale vernieuwing
(het sleutelwoord daarbij is gerechtigheid). Eén van de bewegingen probeert dat
via het parlement te bereiken: Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling maar de
meesten zijn tegen de koning en zetten zich daarmee politiek gezien buitenspel.
De grootste bewegingen kennen een soort concept voor een islamitische
maatschappij die op heel veel punten wel overeenkomt met een marxistische
maatschappijvisie maar dan gebaseerd op islamitische/Arabische concepten. De
retoriek die de meeste bewegingen hanteren suggereert dat zij terugwillen naar
de situatie (of ideaalbeeld beter gezegd) van de profeet Mohammed en zijn
metgezellen. In werkelijkheid is de invulling die zij er aan geven eerder
hypermodern te noemen doordat hun visie op politiek, religie en werk getuigt van
een grote mate van individualisme (weg van de oude stam- en familierelaties die
corruptie in de hand werken, democratie gebaseerd op het sjoera (overleg)
concept) en rationalisme. Daarnaast vinden veel mensen ook buiten de beweging
van islamisten dat de islam aangevallen wordt en de cultuur van Arabische landen
bedreigd wordt door het westen maar ook door de machthebbers in de Arabische
landen die geen democratie toestaan en hun land 'uitverkopen' aan de westerse
multinationals en westerse internationale politiek.

Hun standpunt over internationale politiek en het
streven naar sociale en spirituele vernieuwing sluit erg goed aan bij
moslimjongeren in Europa. Bij veel moslimjongeren in Europa is een toenemende
interesse te ontdekken naar islam en haar bronnen (Quran, Hadith, Soenna).
Meestal komen zij echter niet veel verder dan enkele rituele verplichtingen (de
vijf zuilen) en regels over wat verboden en toegestaan is. Aan religieuze
beleving, spiritualiteit en de sociaal-ethische kant komen zij nauwelijks toe.
Die behoefte is er wel zeker bij wat oudere en hoger opgeleide jongeren maar er
is hier eigenlijk niemand die hen daarin kan begeleiden aangezien zij de meesten
jongeren zich afzetten tegen de eerste generatie en de leiders en organisaties
van die eerste generatie. Vandaar dat er nu een hausse aan islamitische
jongerenorganisaties is en ook zo'n beweging als Ihsan op veel belangstelling
kan rekenen. Voor de Marokkaanse jongeren hier telt dan ook nog mee dat zij
Marokko weliswaar nog steeds zien als de norm voor wat islamitisch en
niet-islamitisch is, maar tegelijkertijd ook vinden dat Marokko steeds verder
van (hun versie van) islam komt te staan.

Dit maakt, hoop ik, meteen duidelijk waarom de reis naar
Marokko van belang is voor mijn proefschrift over religieuze identiteit van
moslimjongeren in Nederland. Een andere reden voor deze reis was dat ik vind dat
wanneer je een boek schrijft over Marokkaanse jongeren in Nederland je toch op
z'n minst één keer in Marokko geweest moet zijn en het liefst in die gebieden
waar de meesten van hen (of hun ouders eigenlijk) vandaan komen: Al Hoceima en
Nador in het Noorden.

Na Nador ben ik teruggekeerd naar Fes. Ik had eigenlijk
nog naar Berkane gewild (tussen Nador en Al Hoceima) maar mijn contact aldaar,
Mimoun, kon ik niet meer bereiken. Achteraf had ik er wel heen kunnen gaan want
ik kwam donderdagnacht in Fes aan en op vrijdag was er eigenlijk weinig
bijzonders te doen aangezien het een nationale feestdag was die erg sober werd
gevierd na de aanslagen van Casablanca. Ik had die tijd beter in Berkane kunnen
doorbrengen desnoods zonder Mimoun maar ja dat is pech. Op zaterdag heb ik dhr.
Essbai van de universiteit aldaar weer ontmoet; die had ik ook al eerder daar
ontmoet met mijn collega's samen. We hebben de hele dag gesproken over de
situatie in Marokko na de aanslag in Casablanca. De zondag heb ik rustig
doorgebracht maar maandag ben ik met dhr. Essbai naar de universiteit geweest en
heb met hem gesproken over mogelijkheden tot samenwerking met de Vrije
Universiteit. Aangezien hij en ook de Doyen (zeg maar baas van de faculteit) dat
wel zag zitten, lijkt me dat dit wel rond komt.

Op dinsdag ben ik weer naar Tanger gegaan en maar weer
eens geleerd dat je soms wel erg op je hoede moet zijn en als de prijs niet
duidelijk is, je van te voren iets moet afspreken met de taxichauffeur anders is
de kans dat je wordt bedonderd wel erg groot. Op woensdag heb ik een Nederlandse
man gesproken van 77 jaar die daar al 20 jaar woont en tot vorige maand veel
werk heeft verzet voor Nederlanders die in Marokko gevangen zaten. Natuurlijk
heb ik daar de finale van de champions league bekeken in één van de cafés en met
de bezoekers daar ben ik tot de conclusie gekomen dat Seedorf een echte
Nederlander is: hij miste de penalty. Donderdag heb ik in Tanger natuurlijk de
grotten van hercules bezocht. Niks aan maar je kunt daar wel heerlijk op een
terras zitten dat heb ik dan ook gedaan samen met Nordin een Marokkaanse Belg
uit Maasmechelen.

Op vrijdag erg vroeg op (tsja 6 uur dat is voor mij
vroeg) en mooi op tijd in Nederland geland waar Yvon op mij stond te wachten.
Jammer om Marokko te moeten verlaten maar toch wel erg leuk om weer in Nederland
te zijn en Yvon te zien.

Nou goed hier laat ik het even bij. Heb je vragen, bel,
mail of kom ff langs en binnenkort komt er een uitgebreid verslag op mijn site
met foto's.

Groeten,

Martijn